Dünya Klasikleri ve Düşünce Seti

Kitaplığınızda vazgeçilmezlere yer açın!

“Ütopya”dan “Sokratesin Savunması”na “Yeni Atlantis”ten “Aşkın Metafiziği”ne 15 değerli kitaptan oluşan "Dünya Klasikleri ve Düşünce Seti"

Dünya Klasikleri ve Düşünce Seti

AŞKIN METAFİZİĞİ

Aşkın (Cinsel Sevginin) Metafiziği, insanın, türün bir “bireyi” olarak kendi dışında bir yerde ve geçmiş zamanda yazılmış bir oyunun çaresiz edilgen aktörü olduğunu kanıtlamaya çalışıyor. “Oyunun” senaristi olmasa da amaçlarının farkında olan ödünsüz merci, İRADE’dir. İrade, bütün canlı türlerin ideal tipinin korunup hayatta kalmasını sağlama kaygısı taşır. Türün bireyi (insan-hayvan) içine irade tarafından içgüdü halinde yerleştirilmiş dürtülerin doyum taleplerinin edilgen hizmetçisidir. Türün korunup devam etmesi bakımından tayin edici önem taşıyan “cinsel dürtü”nün tamamlayıcısı “cinsel sevgi”nin, dikkatle değerlendirilmesi gereken mutlak ya da nispi özellikleri, uyulması gereken kuralları vardır; bu oyun kurallarını, “türün aleyhine” sonuç almaksızın, kimse ihlal edemez.

Aşkın Metafiziği: Kör iradenin tutsaklığı.

AYDINLANMA

Özellikle son yirmi-yirmi beş yıldan bu yana ülkemiz özelinde de sıkça öne çıkan “Doğu-Batı” kimliği tartışması ve yenilerde gündemimizi tutan AB’nin ne olduğu soruları, “Aydınlanma”nın üzerinde tekrar tekrar düşünmenin önemini artırıyor. Batı’yı hep bir “akıl”, Doğu’yu da bir “gönül” dünyası olarak karşı karşıya getiren bir anlayış yaygın. Tarihsel belirlenimlerinden soyutlanarak kavranan bir “evrensel akıl”, Batı’yı tarihin amacına yaklaştırırken, bizleri (Doğu’yu) boynu bükük bırakmış gibi! Postmodernizm de bu “aklı” tahtından indirerek “gönlümüzü alıyor”. “Aydınlanma”, Batı’da burjuvazinin sınıfsal kimliğe kavuşma hareketinin ikinci aşamasında araçsallaştırdığı aklın, felsefeye, ideolojiye, kültür, edebiyat ve politikaya vb. yön verme süreçlerinin adı. Aydınlanma hareketini öylece tartışmanın, kapitalizmi tartışmamanın mazereti olmayaca-ğını kavradığımız ölçüde, sahici bir Batı tartışmasına da girişebileceğiz. Bu metin bu yönde bir ilk adım.

DEVLET

Devlet, Diyaloglar’a bölüştürülmüş Platon felsefesinin bu Diyaloglar’ı birbirine bağlayan orta ve ana halkasıdır; bu özelliğiyle en başta Platon felsefesini anlama çabasında bir kilit metin özelliği taşır. Aynı metin, İÖ 4. yüzyılın başında gerileme dönemine girmiş olan Atina devletinin politik, sosyal, kültürel ihtiyaçlarına cevap ve çözüm arayan bir metin olarak yüzünü tamamen pratiğe dönmüştür. Pratik ile felsefi teorinin bu birlikteliği, adaletin ne olduğu, devletin doğuşu, en iyi devlet, en iyi insan, en büyük ‘iyi’, devletin bekçileri, yöneticileri, filozof kral, bilgi biçimleri, İdealar öğretisi, karakter tipi ile devlet biçimleri ilişkisi vb. üzerinden cennet ile cehennem tasvirlerine ayrılmış bir mitosa kadar götürür bizi. İdeal devlet, içinde, toplumun ahlaki birlikteliğinin kurulduğu, felsefe ile politikanın, teori ile pratik hayatın bütünleştiği, ideal bir cemaatin düşünülebilecek en üst biçimidir.

Devlet: Hiçbir yerde gerçekleşmeyen Platon’un “ideal devleti.”

ETİK

Ahlakbilim anlamına gelen “etik” sözcüğü Yunanca “ethos”tan gelir. Ethos, başlangıçta birlikte yaşamanın, çalışmanın ve üretmenin çeşitli düzlemlerini ifade ederken zamanla kolektif bilincin alışkanlıkları, âdet, örf ve töre anlamına gelmiştir. Giderek felsefe içinde ayrı bir disiplini temsil eden etik, sadece mevcut ilişkileri ahlaki yönden tanımlamaz; olması gerekeni bir “gereklilik” olarak belirler. Bu anlamda etik, bir yandan ahlakın temellerini belirlerken, bir yandan da toplumsal, bireysel davranışa normlar sunar.

GÜNEŞ ÜLKESİ

Güneş Ülkesi (ya da Güneş Devleti, Güneş Kenti) Thomas More’un Ütopya’sı ve Bacon’ın Yeni Atlantis’i ile birlikte Yeniçağ’ın daha iyi bir toplum düzeni tasarımlarının ayrılmaz parçasını oluşturur. Platon’un aristokrasi yönetimine dayalı devlet tasarımından farklı olarak papazların egemenliğini savunup bu yönetimin yapısını tasarlayan Campanella’nın “Güneş Devleti”nde, düşünürün her türlü eşitsizliğin kaynağı olarak gördüğü özel mülkiyet bulunmaz. Özel mülkiyet tanımını aile ve eş kavramına genişleten Campanella, ayrıca astrolojinin toplumların hayatı ile bağlantısını ciddi ciddi ilahiyatın çerçevesi içinde değerlendirirken de, Yeniçağ’ın girişinde “bilimselleşmenin” sancılarını dolaylı da olsa yansıtan anıt bir belge sunmaktadır.

Güneş Ülkesi: Erdemli, eşitlikçi bir toplum projesi.

HUKUK FELSEFESİ

Devlet ve hukuk üzerine genel teorileri kapsayan “Hukuk Felsefesi”nin başlı başına, özerk bir felsefe disiplini oluşturamayacağına, devleti ve hukuku iki ayrı düzlemde değerlendirmenin imkânsızlığına işaret eden bu metin, ayrıca “Doğal Hukuk” ve “Salt Hukuk” kavramları üzerinden “hukuku” tarihsel-toplumsal zeminde kavramaya çalışıyor. Hukuku, adalet ve haklılık daya-naklarından soyutlayan “normatif” bir anlayışı, ya da onu olgusallığa bağlayan “pozitif” hukuku tartışmaya açan bu kısa metin, bir bütün olarak “hukuk tartışmasına” girişin sorunsal alanlarını belirliyor.

PRENS

Her zaman cumhuriyet yönetiminden yana olan Machiavelli, İtalya’daki devletçiklerin, 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başında içinde bulundukları siyasal kaosu, ekonomik, askeri ve ahlaksal çöküşü durduracak bir prens (hükümdar) arayışına girer. Bu “özel tarihsel” durum, Machiavelli’nin, prense, sözünden dönme hakkını bile tanıyan bir yetkiler listesi sunmasına yol açmıştır. Prens, özel duruma bağlı bir “akıl verme” metni olarak anlaşıldığı kadar, her zaman için geçerli olması gereken bir güç ve kudret politikasının el kitabı olarak da yorumlanınca, ortaya “Makyavelizm” diye bilinen, politik amacın her türlü aracı mübah kıldığı “devlet aklı” modeli çıkmıştır.

Prens: Devlet aklının öznel iradeye teslimi.

SİYASETE DAİR TEMEL BİLGİLER

İbn Rüşd, bu kitabın çoğu yerinde Platon’un görüşlerini eleştirmekte ve kendi siyasi düşüncesini sunmaktadır. Bu kitap bir bakıma Platon’un Devlet’ine yazılmış bir özet niteliğinde olsa da, diğer yönden onu tamamlayıp ileri bir aşamaya taşıyan yeni bir eser niteliği de taşımaktadır. İbn Rüşd’ün bu kitabı ile getirdiği en önemli yenilik ya da Platon’dan ayrıldığı en önemli nokta; ‘insan iradesi’ne verdiği değerdir. İnsana özgü şeylerde doğal determinizmin söz konusu olamayacağını vurgulayan İbn Rüşd, ‘erdemli kent’in gerçekleşmesi için, Platon’un teklif ettiği yol dışında başka yolların da bulunabileceğini; bu konuda Platon kadar kötümser olunmaması gerektiğini savunur.

Siyasete Dair Temel Bilgiler: Evrensel düşüncenin ustalarından İbn Rüşd’ü tanımak ve onunla siyaset üzerine sohbet etmek için bu kitabı alınız!

SOKRATES'İN SAVUNMASI

Platon, nefret ettiğini söylediği dönemin politik yapısından ve devlet düzeninden yakınırken, yozlaşmanın örneği olarak “arkadaşı olan yaşlı bir adamın” haksız yere ölüme mahkûm edilişini örnek gösterir. Sokrates’tir bu kişi.

Sokrates’in ünlü “Savunması”, biri Xenaphon’a biri de Platon’a ait olan iki metin üzerinden günümüze ulaşmıştır. “Savunma” bize, bir yandan İÖ 4. yüzyılın Atina’sının hukuk sistemi ve devlet düzeninin işleyiş ve zaaşarını tanıtırken bir yandan da “Yunan aydınlanmasına” direnen muhafazakâr Atina egemenlerinin, mitolojik-dinsel kadim yapıyı arkalarına alıp ünlü bir sima üzerinden gözdağı verme çabalarını göz önüne serer. Bu yönüyle “Savunma” hiç eskimeyen, evrensel bir sese dönüşür.

Sokrates’in Savunması: Ölerek, yaşamanın onurunu korumak.

SOSYOLOJİK YÖNTEMİN KURALLARI

Émile Durkheim 1895’te yazdığı Sosyolojik Yöntemin Kuralları adlı yapıtında, toplumu inceleyip yorumlayacak bir “bilim”in yöntemini belirlemeye çalışır; Comte ve Spencer gibi düşünürlerin, toplumu “hazır önkavramlar”la anlama yöntemlerini eleştirir. Durkheim’e göre, bir “toplumbilim kurma”nın ön koşulu da gerçekliği sınışandırarak, geçerli bilimsel yasaları bulmak ve toplumsal gerçekliğin iç doğasını, karakteristik yönlerini yansıtan kavramsal bir dizge oluşturmaktır.

Sosyolojik Yöntemin Kuralları: Bilim olma yolundaki toplum çözümlemesinin sorunları.

ŞÖLEN

Platon’a göre ancak felsefi bir dürtüye sahip olan kimse ideaların bilgisine giden yolu geçebilir. Bu felsefi dürtünün adı “eros”tur. Yunan Aşk Tanrısı’nın adı da “Eros”tur. Platon, Yunanca’da Aşk, (üreme dürtüsü) anlamına gelen bu kavrama yüceleştirici bir içerik kazandırır. Eros, ölümlü insanın duyumsal dünyanın sınırlarını aşıp zihinsel dünyaya, ölümsüzlüğe çıkma ve bu dürtüyü başkalarının içinde de uyanık tutma itkisidir. Güzel bir bedene duyulan haz, “eros”un en alt düzeydeki tezahürüdür. Güzel ile kurulan bütün ilişkiler bizi “eros”a yaklaştırır; en başta da felsefeye giriş olarak gördüğü müzik ve duyusal olandan (geçici nesnelerden) yüzümüzü çevirip salt biçimlere bakmamızı öğreten matematik “eros”a giden yolun kilometre taşlarıdırlar.

Şölen: Bilgi sevgisi.

TAHT ADABI

Bu kitap, Abbâsîlerden Osmanlılara kadar gelen saray âdetlerinin kaynakları konusunda kaleme alınmış bir siyâsetnâmedir. Sadece saray âdetleri değil, tahtın korunması için ne yapılması gerektiği, hükümdarın rakiplerine nasıl davranacağı, saray çevresinden olan seçkinlerin nelere dikkat etmesi gerektiği gibi konuları ele alırken, yer yer Machiavelli’yi andıran ifadelerle okuru şaşırtıyor.

Taht Âdâbı: Bir siyâsetnâme klasiği.

TUTARSIZLIĞIN TUTARSIZLIĞI

İbn Rüşd Batı’yı etkileyen İslam filozoflarının başında gelir. Bir yandan felsefe, tıp ve astronomi, bir yandan da İslam düşüncesi ve hukuk alanlarında klasik sayılacak eserler vermiştir. Latin Ortaçağı’nı etkileyen İbn Rüşd, doğa felsefesinden psikolojiye, bilgi ve varlık ilişkisinden din felsefesine kadar çeşitli alanlardaki özgün görüşleriyle Aristo’nun yalnızca sadık bir takipçisi olmadığını göstermiştir. Elinizdeki kitap, Gazâli’nin Filozofların Tutarsızlığı (: Tehâfütül’l-Felâsife) adlı yapıtında filozoflara yönelttiği eleştirilere ve İbn Sina’dan aktardığı görüşlere, İbn Rüşd tarafından getirilen çözümleme ve itirazlardan oluşmaktadır.

Tutarsızlığı Tutarsızlığı: Karşı çıkarken ustaca, desteklerken açık gönüllülükle ortaya serilen felsefi tezler manzumesi...

ÜTOPYA

Ütopya, yorumları hâlâ birbiri ile çelişen, birbirini tamamlayan bir politik ekonomi klasiğidir. Karşımızda, o dönemde keşfedilmiş “Yeni Dünya”yı cennet olarak tasvir eden ikinci bir Platoncu “devlet” modeli mi vardır, yoksa Thomas More, dönemin İngilteresi’ne bir reform taslağı mı sunmak istemiştir? Ütopya’nın, ideal bir devlet tasarımı sunduğu görüşünden İngiliz emperyalizminin ilk taslağı olduğu görüşüne kadar çok sayıda ‘okuma’ düzlemi iç içe geçer burada. Ama metin, her şeyden önce mizah yeteneği yüksek bir yazarın edebiyat örneğidir de.

Ütopya: Hayal gücünü kaybeden toplum yarınsızdır.

YENİ ATLANTİS

Bacon’ın 1624 tarihli Yeni Atlantis’i More’un Ütopya’sı ve Campenella’nın Güneş Ülkesi ile birlikte Rönesans’ın en tanınmış ütopyaları arasında yer alır. Bu metin, daha çok edebiyata yakın bir anlatım tekniğiyle düşünürün bilim programını ve gelecekte mümkün olabilecek ideal bir bilim ve teknoloji toplumu tasarımını belgelemektedir.

Yeni Atlantis: Bilim ile teknolojinin ideal bileşimi.